Ziemia Obiecana

Bir dönemin tasviri

 

 

1900’lerin başında Lodz kenti, Çarlık yönetimi egemenliğinde. Bir devlet olarak henüz haritada bulunmayan Polonya, yabancıların önderliğinde, hızla sanayileştiriliyor. “Babaların eskiyen dünyası” yıkılırken, “oğulların yeni dünyası” doğuyor ve “vahşi kapitalizm” tüm acımasızlığıyla hüküm sürüyor…

 

Bu koşullar altında, Polonyalı asilzade Karol, Alman Max ve Yahudi Moryc, ucuza kapattıkları bir arazide ortak bir tekstil fabrikası kurmaya girişiyorlar. Karol nişanlısından, Max geleneksel küçük işletmesini sürdüren babasından, Moryc de bir Yahudi bankerden para buluyor, üç kafadar, gelecek “vaadeden” kapitalizmin kuruluşundaki amansız hıza kapılarak fabrikalarını açıyorlar…

 

“Vaatler Ülkesi”, bu öykü çevresinde, birçok ayrıntı ve yan öykü katarak, bir tarihsel panorama çiziyor: İnsan haklarının ortaya çıkmadığı, sendikalaşmanın esamisinin okunmadığı, kölelik koşulları altında çalışılan ve fabrika bacalarının tedirgin edici görüntüleriyle simgelenen “vahşi kapitalizm” dönemi!

 

Histerik bir sanayileşme atılımı içinde, geleneksel üretim biçimlerine de, bütün ahlaki ve insani değerlere de boş veren, hatta karşı çıkan yeni “girişimciler”, bir cehennem yaratıyorlar.

 

Yeni bir ekonomik ve sosyal düzenin doğmaya başladığı bu tarihsel dönemi, belki de o günlerin genel atmosferlerini iyice hissettirebilmek için, bazen grotesk, kaba hatlara varan coşkunluk ve abartıyla anlatan sinema ustası Andrzej Wajda, oldukça çarpıcı sahneler çıkarıyor ortaya.

 

Kayın ormanındaki huzurlu gezintiden, kentteki fabrikaların insanlık dışı çalışmaları koşullarına geçiyor ve bir “cehennem tasviri” kuruyor. Kamerayı çılgınca hareket ettiriyor, irkiltici yakın çekimler kullanılıyor, ama bu aşırılığın iticiliğini giderek kırıyor ve kendine özgü “barok” üslubuna alıştırıyor seyirciyi.

 

18 yıl öncesinden gelen “Vaatler Ülkesi”, bugün eskimiş bir sinemayı temsil ediyor belki, didaktikliğe kapılıyor yer yer, hatta fazlalıklardan iyi arındırılmamış bir uzunluğa da sahip; ama unutulmaz tablolar çizmek ve etkileyici anlar yaratmaktaki ustalığıyla, Polonya’nın saygın sinemacısı Wajda, başta Daniel Olbrychski olmak üzere, yönetmenin üslubuna uygun bir tarz sergileyen oyuncuların da başarısından güç alarak, sanki natüralist edebiyatın mirasını sinemaya taşıyan, önemli bir film yaratıyor, her şeye rağmen…

 

 

Ziemia Obiecana (Vaatler Ülkesi)

Y: Andrzej Wajda, S: Stanislaw Reymont’un romanından Andrzej Wajda, G: Witold Sobocinski, Waclaw Dybowski, Edward Klosinski, YT: Tedausz Kosarewicz, M: Wojciech Kilar, K: Zofia Dwornik, Halina Prugar-Ketling, O: Daniel Olbrychoski, Wojciech Pszoniak, Andrzej Seweryn, Anna Nehrebecka. 1975.