Ivanovo Dietsvo

Ozanın çocukluğu...

 

 

 

 

Tarkovski’nin ilk kısa metrajlı filmi olan Yol Silindiri ve Keman, New York’taki Öğrenci Filmleri Yarışması’nda birincilik ödülü aldıktan sonra, kendisine bir teklif gelir. Daha önce başka bir yönetmenin başlayıp yarım bıraktığı bir edebiyat uyarlaması için, Devlet Sinema Enstitüsü’nde öğretmen olan ünlü yönetmen Mikhail Romm, Tarkovski’yi önermiştir.

 

Üç gün düşünen Tarkovski, “bu filmin, yaratıcı çalışmayı yürütme hakkına sahip olup olmadığını gösterecek bir tür sınav” niteliğini taşıdığına karar vererek, öneriyi kabul eder.

 

Görüldüğü üzere, “sinemanın ozanı” Tarkovski’nin, ilk filmi olan İvan’ın Çocukluğu’na başlayışı, hayli dolaylı yoldan gerçekleşmiş.

 

1962 yapımı bu film, Tarkovski’nin, “bir başkasının malzemesinden yola çıkarak çektiği tek film” (Orhan Alkaya) ve dolayısıyla Tarkovski’nin en önemli özelliği sayılacak felsefi arka plan burada pek beliremiyor. Ama yönetmen, yine de, sonradan tüm filmografisinin temel taşlarını oluşturacak simgelerin ilk tohumlarını burada atıyor: Su, ateş, ağaç, vs…

 

Bu simgelerin, sonraki filmlerinde yer aldığı anlamda, bir “üst-dile”, bu filmde ulaşamadığı söylenebilir elbet; ama Tarkovski gibi dünya sinemasının önde gelen yönetmenlerinden birinin “dünyası”na girmek için gerekli anahtarları elde etmek, bir sinemasever için az şey değildir.

 

Benim kafamı en çok kurcalayan şu oldu: Savaşın dehşetini, beklendiği gibi kanlı çarpışmalar, yığınla ceset, top-tüfek göstererek değil de, insanların iç dünyalarında yarattığı sarsıntılarla, dolaylı yoldan vermeyi seçen Tarkovski, neden filminin sonlarına doğru, savaş belgesellerinden parçalar koymuş?

 

Çetrefil bir soru bu. Ama, daha ilk filminde “konu bağlantıları yerine şiirsel bağlantılar geçirmeye” çalıştığında, yetkililerin protestolarıyla karşılaşan Tarkovski’nin, gerçekliğin “somut” bir örneğine de yer verişinin nedenini anlamak, o kadar da zor değil hani…

 

Üstelik Tarkovski, ne olursa olsun, kendi sinema anlayışının ilk belirtilerini, konu akışının değil estetik bütünlüğün sağlamlığına verdiği önemi, tüm “çıplaklığı”yla ortaya koyuyor İvan’ın Çocukluğu’nda…

 

Bir ipucu: Yüzbaşı Çolin ile siperin üzerinde öpüşürken, hemşire Maşa’nın asılmış gibi duruşu ve finalde, mahzendeki urganlar…

 

 

Ivanovo Dietsvo (İvan’ın Çocukluğu)

Y: Andrey Tarkovski, S: Vladimir Bogomolov, Mikhail Papava, Andrey Konçalovski, Andrey Tarkovski, G: Vadim Yusov, YT: Yevgeni Çernyayev, M: Vyaçeslav Ovçinnikov, O: Nikolay Burlyaev, Valentin Zubkov, Yevgeni Zarikov, Stepan Krilov. 1962.